1. Bölüm 2. Bölüm 3. Bölüm 4. Bölüm 5. Bölüm 6. Bölüm 7. Bölüm

 


5.0 FREKANS AYARI
Bir şebekenin frekansının dengeli olması için alternatörün devir hızı değişmemelidir.
Alternatörün devir hızı alternatörün yük değişmelerine bağlıdır. Yani abonelerin enerji istemine bağlıdır.

5.1 _1. Eleman - Takimetre Elemanları ( Prensipler )

5.1.1 Ağırlıklı Takimetre

Ağırlıklar mile kamalı olarak geçerler. A noktasına mafsalla tespit edilmişlerdir. Durma anında, ağırlıklar mil boyunca sarkarlar. Milin dönmesi anında açısal hızla orantılı olan merkezkaç kuvvet onları kaldırır. Yükselme hareketleri, mil üzerinden kayan düz hareket miline geçer. Bu milin hareketi türbin suyunu ayarlar.

Şekil-43

 


5.1.2 Hartung Tip Takimetre


Aşağıdaki cihazda, merkezkaç kuvvet yayların hareketi ile dengelenmiştir. Ağırlıklar boru şeklinde ve fonttan olup, eksen üzerinde kayarlar. Böylece merkezkaç kuvvete göre türbin suyu ayarlanır.

Şekil-44

 

5.1.3 Morgan-Smuth Tip Lambalı Takimetre

Bu aygıt ağırlıkları taşıyan ince bıçak yaylar nedeniyle daha hassastır.

Şekil-45

 

5.1.4 Çember Sarılı Takimetre

Burada bakımı gerektiren hiç bir mafsal yoktur. Hız değişmeleri, ağırlık ve bilyeli yatak aracıyla A milini döndüren B miline yer değiştirtir.

Şekil-46

 

5.2 __ 2. Eleman Servomotor

5.2.1 Yığmasız Yağ Basınçlı Servomotor

Enjektör:
Yük değişimlerinde alternatörün hızını sabit tutabilmek için, türbinden geçen su debisi değiştirilmelidir. Bunun sonucu olarak türbine verilen hidrolik enerji değişmiş olur. Su debisi enjektör tarafından ayarlanır.


Servomotor:
Enjektörün iğne ayarı, yağ ile çalışan bir servomotor ile yapılabilir. Bir yağ dağıtıcısı, basınçlı yağı kuvvet pistonunun şu veya bu yüzüne yöneltir. O da kumanda kolu ile o iğneye kumanda eder.


Takimetre (Regülatör):
Türbindeki hız değişimleri takimetre (regülatör) manevela kolları ile, basınçlı yağ dağıtıcısına iletilir. Yağ dağıtıcısı, yağ pompasının sağladığı basınçlı yağ ile servomotorun kuvvet pistonuna hareket verir.


Deflektör:
Türbinin aniden durması esnasında borularda oluşacak koç darbelerini önlemek için püskürtmeyi saptırmak amacı ile enjektöre bir tertibat takılır. Deflektör denilen bu tertibat genellikle iğnenin önünde servomotorlarla çalışır.



* Aşağıda " Yığmasız Yağ Basınçlı Servomotor" ile ilgili şekil verilmiştir. (Şekil-47)

Şekil-47

 

 


5.2.2 Yığmalı Yağ Basınçlı Servomotor

Ayar:
Alternatör yükünün her değişimi türbin döndürme kuvvetinin değişimini gerektirir.Bu ayar, dağıtıcı tarafından türbine giren su miktarı değiştirilerek yapılır.


Servomotor:
Güçlü türbinlerde su debisinin değiştirilmesine yağ ile çalışan hidrolik servo-motorlarla kumanda edilir.Servo-motor silindirine giren yağ, bir regülatör kumandasıyla pistonu bir yöne veya diğer yöne hareket ettirir.


Regülatör:
Regülatörün 3 ana bölümü vardır.

1.
Takimetre
2.
Yağ Dağıtıcısı
3.
Yağ Deposu

· Takimetre:
Takimetrenin iki ağırlığı türbin hızına göre yaklaşır veya uzaklaşır.Her iki ağırlık , yağ ayırıcısını çalıştıran yuvaya kollarla bağlanmıştır.


· Yağ Dağıtıcısı:
Yağ dağıtıcısı takimetre darbelerine göre, servo-motor pistonunu bir yöne veya diğer yöne hareket ettirir.


· Yağ Deposu:
Yağ dağıtıcısı, yağı rezervuardan pompa ile çeken sabit bir düzeyde beslenen bir mahfazadan oluşmuştur.Yağ basıncı, hava komprasörü ile sabit tutulur.

*Aşağıda " Yığmalı Yağ Basınçlı Servomotor" ile ilgili şekil verilmiştir. (Şekil-48)

Şekil-48

 


6.0 GERİLİM AYARI


Gerilim Regülatörü
Gerilim regülatörü ikaz dinamosunun verdiği akımı değiştirerek alternatör ikaz düğmesine etki yapar, böylece rotorun meydana getirdiği manyetik alanı değiştirir. Aşağıda "Çabuk Etkilenen Brown Boveri Regülatörüne" ait şekil verilmiştir ( Şekil-49 ).

Şekil-49

 

6.1 Küçük Güçlü Alternatörlerde Gerilim Ayarı

Şekil-50

 

Gerilim Ölçülmesi: Ayarı yapılacak gerilim, bu gerilimi küçük bir endükleme motoruna veren gerilim transformatörü aracı ile alternatör uçlarında ölçülür.Motor rotoruna iletilen döndürme kuvveti gerilimle orantılıdır.

Motor Dönüşü:
Motor dönmesi ikaz dinamosunun endiütör direncine sokulan veya çıkarılan özel biçimli reostayı ayarlar.Aygıt, gerilim normal değerinden ayrıldığı zaman, gerilimde daima aynı değeri korumak üzere ayarlanır.

Motorun Frenlenmesi:
Ayarlı iki yay gerilim normal değere ulaşır ulaşmaz motorun döndürme kuvvetini dengeleyen zıt bir döndürme kuvveti meydana getirir.Bir amortisör koyarak regülatör osilasyonlarına engel olunur.

 

6.2 Büyük Güçlü Alternatörlerde Gerilim Ayarı

Şekil-51

Büyük güçlü alternatörlerin ayar sistemi, yukarıdaki (Küçük Güçlü Alternatörlerde Gerilim Ayarı Konusundaki ) tanımlamanın aynısıdır. Fakat ikaz için reosta yetersizdir. Hareketli bölüm kendisinin de bir reostaya kumanda ettiği basınç altındaki yağlı servomotoru harekete geçirir. Servomotorun, frekans ayarı tarifi yapılan aynı prensibe dayanır.







7.0 ÜRETİLEN ELEKTRİK ENERJİSİNİN İLETİMİ


Alternatörlerin ürettikleri enerji, trafo merkezlerine enerji nakil hatları ile iletilir.
Enerji iletiminde kayıpları azaltmak için, üretilen akımın gerilimi bir güç trafosu ile yükseltilir.
Modern tesislerde alternatör çıkışı doğrudan doğruya yükseltici trafoya bağlanır. Böylece alternatör-transformatör grubu teşkil edilir.
Santralde alternatörlerle-trafo arasındaki irtibat ya baralar ile yada kablolarla yapılır.

 

8.0 TURBO GRUBU SUYA DALDIRILMIŞ SANRALLER

Şekil-52

 


Amaç:
Dalgıç türbo- generatörler, çok alçak düşülü sulardan yaralanmak ve inşaat masraflarını azaltmak maksadıyla yapılmışlardır.


Muhafaza:
Bir pervane türbinle generatör bir grup olarak içi yağla dolu sızdırmaz bir muhafaza içinde, su yoluna tespit edilmişlerdir.


Grup:
Suya daldırılmış grubun kumandası elektrik tablo dairesinden yapılır.Elektrik kabloları, hidrolik kumandalar ve elektrik enerji kabloları, içi yağla dolu sızdırmaz muhafaza içinden grupla irtibatlandırılmıştır.


Pervane Kanatlarının Ayarı:
Yük durumuna göre pervane kanatlarının ayarı alternatör rotoru içine yerleştirilmiş bir servomotorla sağlanır.


Soğutma:
Joule kayıpları alternatörü tamamen kaplayan ve aynı zamanda suyun alternatöre girmesine mani olan muhafaza içinde dolu yağ tarafından temin edilir.


Tesis:
grup, barajın giriş ve çıkış arasındaki su yoluna daldırılmış olarak tesis edilmiştir.


Kullanma:
Halen bu gruplar, çok alçak düşülü nehirlerdeki santrallerde kullanılmakta ve gel-git ile çalışan santraller için tavsiye edilmektedir.

 

6. Bölüm