2.2.2 Yatay Eksenli Alternatörler

Yatay eksenli bazı Francis türbinleri ile Pelton türbinlerinde alternatörlerde yatay eksenlidir.Düşük hızlı türbinlerde alternatörler büyük çaplıdır ve çok kutupludur.Bunlar büyük çaplı bir Volan'a benzerler.Bundan dolayı bu tip makinaya "Volan Alternatör" denir.Bazen yatay eksenli alternatörler, alternatörün her iki yönüne yerleştirilen 2 Pelton çarkıyla harekete geçirilir.

Yatay Eksenli Alternatörün Rotor ve Statoru

Şekil-11

Yatay Milli Alternatör Teleskobik Görünüşü
(Grubun Perspektif Ön Görünüşü)

Şekil-12

Yatay Milli İki Uçtan Türbinli Alternatör Kesiti

Şekil-13

2.3 BARAJ KISMI

Akarsuların en uygun yerine baraj seti yapılır.Bu setlerin yapılmasının amacı baraj seti arkasında suları biriktirmektir.Baraj gölleri; akarsular, yağmur ve kar suları tarafından beslenir.

Barajlar yapım şekillerine göre 3 gruba ayrılmıştır.

1. Ağırlık barajları

2. Kemer Tipi Barajlar

3. Birleşmemiş malzeme ile yapılan barajlar

2.3.1 Ağırlık Barajları:

Bu baraj türünde suyun itici kuvveti baraj ağırlığı ile karşılanır.Beton yada taştan yapılan bu tür barajlar suyun itme kuvvetini karşılamak için yamuk şeklinde yapılırlar.

Ağırlık Tipi Baraj Profili

Şekil-14

2.3.2 Kemer Tipi Barajlar:

Betondan yapılan bu barajların kalınlığı azdır.Yapımları yarım ay şeklinde olan kemer tipi barajların suyu itme kuvveti barajın kendi ağırlığı ve kemer şeklindeki baraj yapısı tarafından kaşılanır.

Kemer Tipi Baraj Profilleri

Şekil-15

Çok Kemerli Baraj Setleri

Şekil-16

Kemer-Ağırlıklı Baraj Profili

Şekil-17

2.3.4 Birleşmemiş Malzeme İle Yapılan Barajlar:

Bu tip barajlar, barajın yapılacağı yer beton baraj yapılmasına uygun değil ise böyle yerlerde birleşmemiş malzeme ile yapılan barajlar inşa edilir.Bu tip barajların tabanı çok geniş yapılır ve böylelikle yapılan barajlarda suyun itici kuvveti çeşitli cins ve kalınlıkta toprak ve taşlardan sağlanır.(Şekil-18, Şekil-19)

Şekil-18

Şekil-19

2.4 SU İSALE KANALLARI
İsale kanalı, su alma ağzından santrala kadar su sevk eden kanallara verilen isimdir.
Belli başlı 3 tip isale kanalı vardır. Bunlar;

1. Cebri Borular
2. Galeri
3. Açık Kanal

2.4.1 Cebri Borular

Çelik yada betondan yapılan bu borular; Denge bacalarıyla santral girişini birleştirmek amacı ile kullanılırlar. Cebri boruların çapları ve kalınlıkları su basıncına göre değişir. Aşağıdaki şekilde bir cebri borunun kesitine ait şekil verilmiştir. (Şekil-20)

Şekil-20

Türkiye' deki birkaç barajda kullanılmış olan cebri boruların çap ve ağırlıkları ile ilgili bilgiler

Tablo-4

Dağpazarı Hidroelektrik Santralinde Kullanılan Cebri Borular

Tablo-5

Aksu Hidroelektrik Santralinde Kullanılan Cebri Borular.

Tablo-6

Suğözü Hidroelektrik Santralinde Kullanılan Cebri Borular

Tablo-7

A. Cebri Boru Yardımcı Tesisleri

1. Cebri Borunun Başına Bir Dengeleme Bacası Konur

Şekil-21

Bu sistemde kullanılan elemanların işlevleri şu şekildedir.


Izgara: Su ile gelen maddeler su alma ağzının önüne konulan ızgaralarla tutulur. Izgaralar 2 -5 cm' lik aralıklı ve hafifçe meyilli çubuklardan oluşur. Bazı cisimler çubuklara yapıştığından, ızgaraların temizlenmesi kazıyıcılarla yapılır.

Vana: Türbin güvenliği bakımından cebri borudan gelen suyu kesmeye, veya türbinden geçirmeden suyu boşaltma kanalına saptırmaya yarar. Vanalar ve Vana Çeşitleri ilerleyen sayfalarda daha detaylı şekilde incelenmiştir.

Denge Bacası: Türbin Yüklerinin ani değişip vanaların süratle kapanması halinde, tesisiatta meydana gelecek "Koç Darbelerini" absorbe ( söndürecek - azaltacak ) etmeye yarayan dikey borulardır.

Yükleme Hazneleri: Ani yük artmalarında türbine, bu yükü karşılayacak miktarda daha fazla su gelmelidir. Gerekli fazla miktardaki su ani olarak kanalda hız kazanamaz. Kanaldaki su yeni rejime uyum sağlayana kadara yükleme odalarındaki depolanmış su ani yük artmalarını dengeler.

Havalandırma: Havalandırma borusu, maksimum göl seviyesinden daha yükseğeçıkartılmış ucu atmosfere açık dik bir kanaldan ibarettir. Su kesilmelerinden sonra, cebri boru içinde meydana gelecek vakum hadiselerinde cebri borunun dış atmosfer tesiriyle ezilip yassılaşmasına, harap olmasına mani olur.

2. Cebri Borunun Ayağına, Borudan Türbine Giden Su Debisinin Dağıtılması İçin Bir Kollektör Konur

Şekil-22

2.4.2 Galeri

Dağları ve tepeleri aşmak için içi beton veya betonerme kaplanmış tüneller açılır. Galerilerde su, basınç altında (dolu) veya tabii akışla sevk edilir. 20km' den uzun tüneller bile yapılmaktadır. Aşağıda yüklü tip bir galeri kesiti ile ilgili şekil verilmiştir. (Şekil-23)

Şekil-23

3.Bölüm