hidroelektrik santrallar 6. bölüm

9.0 DENİZ GEL-GİT SANTRALI

Şekil -53 deki krokide, Fransa'da gerçekleştirilmiş bir gel-git santralının prensip resmi görülmektedir.Fransa'nın Bretagne sahillerinde Manş denizinin gel-git olayları büyük seviye farklılıkları göstermektedir.Bu bölgede denizin yükselmesi halinde deniz suyu Rance (rans) mansabında içeriye doğru girmekte takriben 20 km' lik bir göl meydana gelmektedir.Denizin çekilmesi halinde ise göl sathı takriben 4 km olarak kalmaktadır.Deniz suyunun bu hareketinden yararlanarak su yolu üzerinde 800 m'lik bir baraj içine 26 adet Kaplan türbinli generatör tesis edilmiştir.Her bir Kaplan türbini 14000 B.G. 'de olup 5800 kVA 'lık alternatörleri döndürmektedir.

Göl Teşekkülü: Deniz yükselirken kapaklar açık olduğundan deniz suyu içeri doğru girer. Deniz suyunun çekilmesi başlarken kapaklar otomatik olarak kapanırlar.

Üretim: Haliçteki su yarıya ininceye kadar türbinlerden geçirilir.Sonra tekrar kapaklar açılarak göl doluma geçer.Türbogeneratörün çalışması yılda 8760 saat yerine 3740 saat olmakta ve yılda 550000 kWh üretilebilmektedir.Gel-git enerjisinin, yalnız havuz boşalırken değil, dolarken alınması, ayrıca türbinlerden pompa olarak yararlanılması olasılığı üzerinde de durulmaktadır.

Çalışma Rejimi: Aşağıdaki diyagramda ordinat ekseninde denizin gel-git sırasında seviye farları, apsis ekseninde de günlük değişim saatleri görülmektedir.Saat 18:27 ile 23:42 arasında taralı alan, elektrik enerjisine dönüştürülen suyun, potansiyel enerjisini ifade etmektedir.

10.0 TÜRKİYE' DEKİ HİDROELEKTRİK SANTRALLER
Bu kısımda Türkiye' de inşa edilmiş ve inşaasına heüz başlanılmamış Hidroelektrik Santrallerden birkaç tanesinin karakteristik bilgileri verilmiştir.

Atatürk Hidroelektrik Santralı her biri 300 MW olan 8 adet Generatörden oluşmuş olup toplam 2400 MW kurulu gücündedir.

Su Alma Yapısı: 8 adet hidrolik kapak mevcuttur., sağ sahilde 70m yükseklikte ve yaklaşık olarak 200m uzunlukta beton bir yapıdır. Toplam beton hacmi 590 000 m3 ' tür.Su yapısı kapakları tekerlekli 8 takım kapaktan oluşmaktadır. Kaldırma tertibatı hidrolik servomotordur.

Hidrolik Santral: Santral binası sağ sahilde yer üstü tipinde 49,00m genişlik258,00 m uzunluk ve 55,00 m yüksekliğindedir. Toplam beton hacmi 380 000m3'tür.

Cebri Borular: 8 adet cebri boru mevcut olup, cebri boruların çapları 6,60m ile 7,25 m arasında değişmektedir. Cebri boruların yaklaşık 236 metresi %2, 340 metresi % 35 meyilden oluşmaktadır. Cebri boruların toplam uzunlupu ise 4817 m' dir.

Kelebek Vana: Kelebek vana holünde her bir türbine ait 5,70m çapında 8 adet kelebek vana mevcuttur. Kelebek vana yatay eksenli, çift satıhlı ve eksantrik olarak monte edilmiş olup kendiliğinden yağlamalı kaymalı yataklıdır. Vananın açılması 2 adet hidrolik servomotor, kapatılması ise 2 adet beheri 10 ton olan kapatma ağırlıkları ile temin edilir. Kapatma süresi suyun hareketsiz olduğu zamanlarda 120 sn, su akışı 241m3/sn olduğu zaman ise 40 sn' dir.

Firma	BBC
Tipi	Senkron Generatör
Gücü	315 MVA
Nominal Gerilimi	15570 V
Nominal Akımı	11547 A
Frekansı	50 Hz
Kutup Sayısı	40
Güç Faktörü	0,95
Faz Adedi	3~
Sargı Bağlantısı	Yıldız
Dönüş Yönü	Saat yönü
Verim	% 98,78
Stator iç Çapı	11 000mm
Hava aralığı	27 mm
Stator Ağırlığı	394 ton
Rotor Ağırlığı	660 ton

10.2 Aksu Hidroelektrik Santralı Karakteristik Bilgileri
Proje yeri: Antalya ili, Gazipaşa İlçesi

REGÜLATÖR-1
Temelden Yükseklik	5,26 m
Normal su kotu	998,62 m
Gövde Kret Uzunluğu	8,00m
Gövde Tipi	Tirol
REGÜLATÖR-2
Temelden Yükseklik	5,20 m
Normal su kotu	998,50 m
Gövde Kret Uzunluğu	8,00 m
Gövde Tipi	Tirol
REGÜLATÖR-3
Temelden Yükseklik	6,29 m
Normal su kotu	999,57 m
Gövde Kret Uzunluğu	8,00 m
Gövde Tipi	Tirol
İLETİM KANALLARI
Tipi	Dikdörtgen
Eğimi	0,0001
Uzunluk	4,645 m
YÜKLEME ODASI
Eni	15,00m
Boyu	90,00m
Hacmi	6,00.00 m³
CEBRİ BORU
Tipi	kaynaklı çelik
Çapı	1.00 - 0,75 m
Uzunluğu	1,706.00 m
Et Kalınlığı	6 - 20 mm
SANTRAL BİNASI
eni	12.00 m
Boyu	32.00 m
Yüksekliği	16.00 m
TÜRBİN
Tipi	Düşey Eksenli Pelton
Proje Debisi	4,00 m³/s
Proje Dizayn Düşüsü	471,00 m
Ünite adedi	1 adet
Kurulu gücü	15,00MW
GENERATÖR
Tipi	Düşey Eksenli
Ünite adedi	1 ad.
Verimi	% 97
ORTALAMA YILLIK ÜRETİM	46,670,000 kWh

10.3 Dağpazarı Hidroelektrik Santrali Karakteristik Bilgileri
Proje Yeri: İçel ili, Mut ilçesi

REGÜLATÖR-1
Temelden Yükseklik	3,10 m
Normal Su Kotu	1,434,50 m
Gövde Kret Uzunluğu	7,50 m
Gövde Tipi	karşıdan alışlı beton ağırlık
REGÜLATÖR-2
Temelden Yükseklik	6,00 M
Normal Su Kotu	1,229,00 m
Gövde Kret Uzunluğu	35,00 m
Gövde Tipi	karşıdan alışlı fırlatma eşikli
İLETİM TÜNELİ (1&2)
tipi	Sepet Kulpu
Eğimi	0,0006
Uzunluk-1	3,195,00 m
Uzunluk-2	3,092,00 m
İLETİM KANALLARI (1&2)
Tipi	Trapez
Eğimi	0,0003
Uzunluk-1	138,00m
Uzunluk-2	1,875,00 m
YÜKLEME ODASI
Eni	27,00m
Boyu	50,00m
Hacmi	8,100.00 m³
CEBRI BORU
Tipi	Kaynaklı Çelik
Çapı	1,80- 1,10 m
Uzunluğu	3,482,69 m
Et kalınlığı	8-12 mm
SANTRAL BİNASI
Eni	15,00 m
Boyu	37,50 m
Yüksekliği	26,00 m
TÜRBİN
Tipi	Düşey Eksenli Pelton
Proje Debisi	6,18 m³/s
proje brüt Düşüsü	1,010,00 m
Ünite Gücü	48,50 MW
Ünite Adedi	1 ad.
Kurulu Gücü	48,50 MW
GENERATÖR
Tipi	Düşey Eksenli
Ünite Gücü	53,44 MW
Ünite Adedi	1 ad.
Kurulu Gücü	53,44 MW
Anma Gerilimi	11,0+2,5 %kV
Verimi	0,97 (%97)
ORTALAMA YILLIK ENERJİ ÜRETİMİ	177,600,000 kWh

Üretici Firma	SEW
Türbin Tipi	Düşey Eksenli Francis
Devir Sayısı	150 d/dk
Max. Debi	223,5 m³/sn
Çark Ağırlığı	75 ton

Firma	BBC
Tipi	TSFC-105000
Gücü	105 x 3 MVA
Gerilimi	15750 / 380 000 V
Frekansı	50 Hz
Soğutma Şekli	ODAF
Bağlantı Grubu	Yd5
Toplam Ağırlık	95000 Kg